Culturele Reis

Op donderdag 12 oktober vertrekken 47 leerlingen uit 5 havo en vwo onder begeleiding van 4 docenten richting Italië om de volgende dag, 22 uur later, aan te komen in een zonovergoten Rome, waar we ons gaan laven aan de oude cultuur van de Romeinen.
Hieronder een sfeerimpressie van enkele gezamenlijke activiteiten, waarbij veelal leerlingen een presentatie geven over een voorbereid onderwerp.

Rome

Het Romeinse rijk begon op een paar heuvels aan de rivier de Tiber in midden Italië.
Daar, ten noorden van wat we nu Rome noemen, woonden de Etrusken.
De naam Rome is afgeleid van de legende van Romulus: Toen het Latijnse volk nog door een koning werd geregeerd, zo'n 750 v.C., had koning Numitor een dochter: Rhea Silvia. Hij liet haar opnemen in de groep Vestaalse Maagden, dat was een afgezonderd levende groep vrouwen die voornamelijk rituele diensten verzorgden voor het volk.
Vestaalse maagden mochten niet trouwen.
Toch kreeg Rhea Silvia twee zoons, Romulus en Remus.
Beiden werden te vondeling gelegd en opgemerkt door een wolvin, die de zoons zoogde.

Ze kwamen uiteindelijk terecht bij een herder die ze verder opvoedde.
Eenmaal volwassen verloochende hun koninklijke afkomst zich niet en ze stichtten de stad Rome.
De combinatie wolf en kinderen is te zien in een bronzen beeld dat nog als stadswapen dient.

Forum Romanum

Een van de eerste dingen die we in Rome bezoeken, is het Forum Romanum. Dit was het oude centrum van Rome, gelegen tussen de heuvels Capitool, Palatijn en Esquilijn.
Van oudsher was het forum een moeras tussen deze heuvels, maar het is door de Etrusken drooggelegd.
Het forum was in de gloriedagen van het Rijk zowel het politieke en juridische, als het religieuze en commerciële centrum van de stad.
Op onderstaande foto's is te zien dat Lisa een presentatie geeft over het Forum Romanum.

Het forum begon als één enkel gebouw, maar werd door keizer Julius Caesar en de daaropvolgende keizers uitgebreid.
Na de ineenstorting van het Romeinse rijk raakte het forum in verval en werden stenen uit het forum gebruikt om kerken te bouwen. Het forum raakte zelfs 12 meter bedolven onder het puin.
In 1871 werd er begonnen met het opgraven van het gebouw en het is nu een van de belangrijkste bouwwerken die van de Romeinse tijd getuigen.

Capitolijns Museum

Dit museum dankt zijn naam aan de Capitolijnse heuvel, waarop het gebouwd is.
De Capitolijnse heuvel is 1 van de 7 heuvels van Rome.
Het is het oudste openbare museum ter wereld, dat zijn faam vooral dankt aan de verzameling klassieke beelden, waaronder vele keizersbusten, het bronzen beeld van Marcus Aurelius te paard en de spinario, een uiterst realistisch beeld van een jongen die een doorn uit zijn voet trekt.
Voor leerlingen van de Dalton is dit een bekend beeld: een replica staat op school.

Bocca della Verità

De afbeelding stelt waarschijnlijk een riviergod voor en uit de mond heeft vroeger water gestroomd. Men denkt dat dit toen een riooldeksel was.
Wie de hand in de mondopening legt en een onwaarheid spreekt, loopt de kans dat de lippen zich sluiten en de vingers afknellen, althans als we de 8 eeuwen oude legende moeten geloven.
In de middeleeuwen moesten vrouwen die verdacht waren van ontrouw hier hun onschuld bewijzen. Het verhaal gaat dat een Engelsman zijn hand in de gleuf stak, erop los loog en plots begon te gillen van de pijn: er zat een schorpioen in de opening.

Gelukkig sprak iedere leerling de waarheid en hoefden we niet langs de EHBO-post.

Het Colosseum

De bouw van het Colosseum werd gestart onder de heerschappij van Vespasianus in 72 en na het voltooien in 80 van het bouwwerk werd het ingewijd door Titus.
Waarschijnlijk sloeg de naam op het 40 meter hoge beeld (colossus) van Nero dat naast het amfitheater stond en niet op de afmetingen van het gebouw.

In de jaren kort na de voltooïng van het Colosseum werden gevechten tussen schepen georganiseerd. Dit waren vaak reconstructies van beroemde zeegevechten.
Hiervoor werd het Colosseum gevuld met vele miljoenen liters water, die werden aangevoerd via speciaal aangelegde kanalen. De bodem van het Colosseum was om die reden voorzien van een speciale waterdichte laag.

Berucht in het Colosseum waren de kampgevechten tussen gladiatoren die elkaar fel bestreden.
Als een gladiator aan de winnende hand was, dwong hij de verliezer op de grond en dreigde hij hem te doden met zijn zwaard.
Vervolgens werd er toestemming gevraagd aan de Keizer, die met zijn duim de beslissing over leven en dood nam.
In tegenstelling tot wat men altijd (in bijvoorbeeld films) ziet, betekende het gebaar met de duim omhoog juist niet het verlenen van gratie aan de verliezer, maar het tegenovergestelde.
Het teken was het gebaar van 'dolk uit de schede', het teken dat de winnaar de verliezer de genadesteek moest toedienen. Verborg de keizer daarentegen zijn duim in zijn vuist ('zwaard in de schede'), dan was dat het teken om gratie aan de verliezer te verlenen.

Ook werden hier door latere keizers, tijdens christenvervolgingen, roofdieren op christenen losgelaten.
Er ontstond steeds meer verzet tegen de spelen. Zelfs een enkele keizer, zoals Marcus Aurelius, was tegen de spelen, maar hij kon ze niet zonder meer afschaffen.
De gladiatorengevechten werden afgeschaft, nadat het Christendom tot staatgodsdienst werd verheven.
De Christelijke keizer Honorius verbood de spelen in 404, nadat een monnik, die bij een strijd tussen gladiatoren tussenbeide wilde komen, door het publiek werd verscheurd.
Het Colosseum bleef hierna nog wel in gebruik voor andere voorstellingen, waarbij gejaagd werd op wilde dieren. De laatst bekende voorstelling werd gehouden in 523.
Historici schatten dat in de loop der eeuwen tussen de 300.000 en 500.000 mensen in het Colosseum zijn gestorven.

Villa Hadriana en Villa d'Este

De tweede dag brengen we een bezoek aan Tivoli, een kleine stad die ten oosten van Rome ligt.
We bezoeken hier twee villacomplexen: Hadriana en d'Este.

Villa Hadriana is een Romeinse villa die keizer Hadrianus tussen 117 en 138 v. Chr. liet bouwen. Deze beroemde villa ligt op een hoogte en is in feite meer een soort dorp, dat bestond uit een groot aantal bronnen, tempels, theaters, academies, bibliotheken, tuinen, fonteinen en zuilengangen.

Nu rest slechts nog een ruïne en kun je alleen nog maar mijmeren over hoe indrukwekkend en rijk het er vroeger uitgezien moet hebben.

Villa d'Este

De Villa d'Este is met zijn paleis en tuinen één van de beste voorbeelden van de geraffineerde cultuur van de renaissance.

De renaissance-villa werd gebouwd door Cardinal Ippolito D’ Este.
In 1550 werd Ippolito tot gouverneur voor het van Tivoli benoemd en maakte hij zijn entree in de stad.
Gewend als hij was aan luxe, veranderde hij het gebouw, een oud Benedictijns klooster, in een prachtige woning die zijn naam en roem waardig was.
De prachtige, typisch Italiaanse tuinen, met de vele fonteinen en waterspelen, zijn ingebed in het groen van de omringende vallei.
Villa d'Este is opgenomen in de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Palazzo Massimo

's Middags bezoeken we het Palazzo Massimo. Dit museum bevat één van 's werelds mooiste kunstcollecties van de oude Romeinse kunst.

Op de tweede verdieping van dit museum worden de originele affreschi uit verschillende huizen van welgestelde antieke Romeinen bewaard.

De Trevifontein

Deze grootste en bekendste fontein van Rome is circa 26 meter hoog en ongeveer 22 meter breed.
Hij is in late barokstijl gebouwd in opdracht van Paus Clemens XII.

Het thema van het bouwwerk is de oceaan met de majestueuze zeegod Neptunus op een schelpvormige strijdwagen die door gevleugelde paarden en jonge zeegoden (tritons) naar de oceaan wordt getrokken.
Het ene paard is rustig, het andere steigert. Dit symboliseert de twee gezichten van de zee.
In twee nissen staan links en rechts de uitbeeldingen van Overvloed en Gezondheid.
Rechts bovenaan zie je een afbeelding van een maagd die een soldaat de plek van een bron aangewezen zou hebben.
Wanneer je met je rug naar de fontein staat en er over je linkerschouder twee muntjes in gooit, je ogen sluit, aan Rome denkt en uitroept “Arrivederci Roma”, zul je ooit terugkeren naar Rome.
De naam ´Trevi´ komt van de woorden ´tre via´ (drie wegen). Vroeger kwamen er namelijk drie wegen uit op het plein van de fontein.

Santa Maria della Concezione

In de crypte van de kerk is het werk van de kapucijnen te zien, die in 1637 naar hun nieuwe abdij aan de Piazza Barberini verhuisden.
Zij brachten het stoffelijk overschot van hun overleden broeders mee, ter versiering van de crypte onder hun nieuwe kerk, de Santa Maria della Concezione.
In de crypte van de schedels staren honderden doodshoofden je aan, in een volgende groeien tientallen heupbeenderen als zwammen tegen de muur.
En overal zie je rozetten en bloemmotieven, kunstig gemaakt met vingerkootjes, knieschijven, jukbeenderen of ribben.

Piazza Navona

Op de Piazza Navona bevinden zich drie fonteinen, allereerst die van de Moor, dan in het midden de Fontana dei Fiumi en aan het andere eind van het plein de fontein voor Neptunus.

De middelste trekt de meeste aandacht: een obelisk op een rotspartij waarop vier figuren zijn te zien die rivieren voorstellen van de in de 17de eeuw bekende werelddelen. De Donau (Europa), de Ganges (Azië), de Nijl (Afrika), en de Rio de la Plata (Amerika). De fontein is een meesterwerk van de kunstenaar Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) in opdracht van paus Innocentius X.

Vaticaanstad

Op de vierde dag brengen we een bezoekje aan Vaticaanstad.
Als eerste bezoeken we de Sint Pieter met zijn indrukwekkende koepel.

De Sint-Pieter is gebouwd op het graf van Petrus. Boven het graf werd in 160 na Christus een pilaar opgericht door paus Anicetus als herkenningspunt voor de pelgrims.
Keizer Constantijn de Grote liet in 324 een Basiliek bouwen boven het graf van Petrus, met het graf als middelpunt. In 349 was het bouwwerk helemaal klaar.
Onder het middenschip van de basiliek bevindt zich de crypte, waarin 148 overleden pausen zijn bijgezet.

De Vaticaanse Musea

De grootste verzameling van oudheidkundige kunstwerken bevindt zich in de Vaticaanse Musea. In de afgelopen eeuwen zijn verschillende afdelingen ingericht om de reusachtige collecties te herbergen.

Ook voor dit onderdeel is er flink wat voorwerk verricht: Julie geeft hier uitleg over het museum en de Sixtijnse Kapel.

De Engelenburcht

De Engelenburcht heeft zijn naam te danken aan een legende.
Op kerstdag 590 hield Paus Gregorius I een grote plechtige kerkelijke optocht om God te smeken een einde te maken aan de pestepidemie.
Bovenop het mausoleum verscheen de aartsengel Michael. De engel stak zijn zwaard in de schede, wat betekende dat Gregorius' bede was verhoord en de strijd tegen de pestepidemie voorbij was.
Paus Pius II liet op de plaats waar de aartsengel zou zijn neergestreken, een kapel bouwen.

Rome is natuurlijk dé plaats om verliefd te worden. Op de Engelenburcht lukt het om het kersverse nieuwe stelletje: Tim en zijn engel Lisa op foto vast te leggen.

Pompeii

De vijfde dag staan we vroeg op, want ons doel is vandaag Pompeii. Dat betekent ruim drie uur in de bus zitten. Onderweg zien we de documentaire "The last days of Pompeii", waarin wordt teruggeblikt naar die noodlottige dag dat de Vesuvius uitbarstte.

Pompeii was een bloeiende stad. Het exacte aantal inwoners is onbekend, zeer grof geschat, zegt men dat er misschien zo'n 20.000 mensen gewoond hebben.
Er waren enkele aardbevingen en de bewoners dachten dat zij gestraft werden, dus telkens na een aardbeving ging men fanatieker bidden.
In het jaar 63 kwam de grootste waarschuwing, met een grote aardbeving. Pompeii werd verwoest, maar de bewoners begonnen daarna de boel weer langzaam op te bouwen.
Wederom was het geen reden voor de bewoners om te vertrekken naar een ander oord, men besefte niet dat zij in een rampgebied woonden.
Tot in het jaar 79 de grote catastrofe plaatsvond.

Op 24 augustus en 25 augustus 79 n.Chr., tijdens de regering van keizer Titus, werd de stad bij de uitbarsting van de Vesuvius bedolven onder een zes meter dikke laag van puimsteen-korreltjes en as. De meeste daken stortten in en veel mensen kwamen om onder het as.
Een drama voor de bewoners, maar een zegen voor de archeologie: de bedolven stad is in feite een tijdcapsule met een schat aan informatie.

Na de rampzalige uitbarsting van het jaar 79 werd Pompeii zo goed als vergeten. In 1594 werd het herontdekt, maar toen werd er nog niets mee gedaan. Pas in 1748 begon men met opgravingen.

Onder de vondsten kent men zowel muurschilderingen als mozaïeken, in uiterst harmonieuze kleurencombinaties, met zowel symbolische als realistische figuraties.
Ook vond men veel beeldhouwwerken van beroemde Romeinse figuren.
Overal in Pompeii zijn overblijfselen van muurschilderingen te zien. Dat gaat dan van simpele opschriften boven winkelramen tot de niets aan de verbeelding overlatende "menu's" boven de verschillende kamertjes van het bordeel (lupanare).

Op vrijdag 20 oktober zeggen we Rome gedag en keren we, een ervaring rijker, naar Nederland terug.